Diversiteit en inclusie

Diversiteit en inclusie is een actueel, maatschappelijke uitdaging waar veel over wordt gedebatteerd

'Binnen het themablok Diversiteit en inclusie beschouwen we dit belangrijke onderwerp vanuit een breed cultureel perspectief', vertelt hoogleraar Literatuur, cultuur en diversiteit Sarah De Mul. 'We brengen bewustwording teweeg over hoe opvattingen en stereotypen tot stand komen en hoe een cultuur van diversiteit en inclusie tot stand gebracht kan worden. Iedereen zoekt altijd naar 'quick fixes' of kortetermijnoplossingen voor een meer inclusieve samenleving. Wij denken dat die steeds vergezeld moeten gaan met de gedachte dat cultuurverandering noodzakelijk is. Zo wordt cultuur, kunst en erfgoed een deel van de oplossing.'

'Maatschappelijke ongelijkheid doet zich voor op grond van een veelvoud aan factoren die we samen onder handen moeten nemen'

Het themablok Diversiteit en inclusie bestaat uit drie korte cursussen 1. Denken over diversiteit en inclusie, 2. Dekolonisatie van erfgoed en 3. Diversiteit en inclusie in de kunsten. Sarah legt uit waar de cursussen over gaan. 'De eerste cursus bekijkt vanuit de filosofie welke ideeën wij als samenleving hebben over diversiteit en inclusie. Als we kijken naar man-vouw of wit-zwart, dan gaan we ervan uit dat iedereen het over hetzelfde heeft. Maar is dat zo? Wij stellen de vraag: wat is de geschiedenis van concepten die wij gebruiken in de discussie over diversiteit en inclusie. Hoe zijn onze ideeën over bijvoorbeeld vrouwelijkheid of etniciteit geëvolueerd. Hoe komt het dat wij zwart als een kleur zien, en wit niet?'

'Een cruciaal begrip daarbij is intersectionaliteit, dat betekent dat maatschappelijke ongelijkheid zich voordoet op grond van een veelvoud aan factoren. We kijken naar de manier waarop verschillen en ongelijkheden tussen mensen overlappen en samen begrepen en onderhanden genomen moeten worden. Je positie in de maatschappij wordt niet alleen bepaald door de vraag of je vrouw of man bent, maar ook door de vraag of je wit of zwart bent, dik of dun, of uit een bepaalde sociale klasse komt. In de cursus leer je tweedelingen te overstijgen en op een complexere manier na te denken over diversiteit en inclusie.'

'Musea zijn druk bezig om collecties inclusiever te maken'

De cursus Dekolonisatie van erfgoed gaat over hét thema dat de hele cultuursector op dit moment bezighoudt. 'Musea en andere erfgoedinstellingen zijn druk bezig om hun collecties inclusiever te maken en hun eigen verwikkeling met het koloniale verleden te onderzoeken. In deze cursus nemen we het debat over dekolonisatie en restitutie van cultureel erfgoed onder de loep. Wat kunnen we doen met collecties uit de koloniale tijd? Wat is de herkomst en geschiedenis van deze objecten? Moeten we deze terugsturen naar het land van herkomst? Studenten krijgen ook middelen aangereikt om een stukje erfgoed te dekoloniseren. Hoe kun je bijvoorbeeld een standbeeld uit de slaventijd een nieuwe plek geven, en een aangepast verhaal vertellen dat recht doet aan tot nu toe vergeten perspectieven over kolonialisme?'

'Daarnaast kijken we ook naar inclusiviteit en diversiteit in collectieopstellingen van musea, zoals Naturalis, het Stedelijk Museum Amsterdam of stadsarchieven. Zo blijkt uit onderzoek aan de Open Universiteit dat het Amsterdamse stadsarchief veel minder bericht over witte arbeiders dan over families uit de hogere sociale klasse. Daardoor rijzen vragen over wat wij tot nu toe zien als belangrijk historisch bronnenmateriaal, namelijk geschriften. En wat eventuele blinde vlekken zijn.'

Kunst en literatuur helpen om heersende opvattingen te vernieuwen

In de derde cursus van het themablok staan diversiteit in de kunst en literatuuruitingen zelf centraal.

Kunst en literatuur bevestigen gangbare ideeën over diversiteit en inclusie, maar beelden vooral ook nieuwe ideeën en opvattingen uit. Sarah heeft een mooi persoonlijk voorbeeld: 'Mijn zoon was vijf toen ik professor werd, maar kon dat eigenlijk niet geloven. Hij is een stripfanaat, en in de strips die hij leest, zijn professors witte mannen van middelbare leeftijd die in een laboratoriumjas de meest spectaculaire uitvindingen doen. Denk aan professor Barnabas uit Suske en Wiske. Ook uit onderzoek blijkt dat in Belgische stripliteratuur meer dan negentig procent van de wetenschappers wit en man is. Maar er zijn nu ook schrijvers die dat beeld herstellen. Zo is de hoofdpersoon in de debuutroman Honeygirl van Morgan Rogers een queer, zwarte wetenschapper. In de cursus praten we ook met instanties die kunst en literatuur diverser maken, zoals het Vlaamse schrijverscollectief Fixdit.'