Techniek, media en cultuur

Het themablok bestaat uit drie cursussen: 1. Mens en techniek. 2. Mens en media. 3. AI en cultuur. 'Overkoepelend kijken we vanuit een breed historisch en cultuurfilosofisch perspectief naar de relatie tussen mens, media en techniek', vertelt Eddo Evink, hoogleraar Techniek media en cultuur.

'Gaan computers mensen van de troon stoten?'

'Of we het nu hebben over ChatGPT, rijdende auto’s of de internetbubbels waar we allemaal in zitten. Het is razend interessant dat nieuwe techniek eeuwenoude filosofische vragen opnieuw relevant maakt. Wie zijn wij? Wat maakt ons mens? Daar hebben filosofen al jaren over nagedacht. Tot nu toe moest de mens zich enkel verhouden tot dieren. Wij praten. Wij denken. Dat maakt ons anders. Maar nu hebben we te maken met AI die ook lijkt te praten en denken, en in sommige opzichten veel slimmer is dan wij. Betekent dat dat computers de mens van de troon gaan stoten? Machtiger worden dan wij? Dat soort vragen maakt AI een hot issue in de cultuurwetenschap.'

'Opvallend is bijvoorbeeld dat wij geneigd zijn om AI te zien als concurrent. Dát wij onszelf met computers vergelijken, is al reden genoeg om na te denken over wat intelligentie eigenlijk is. Betekent intelligentie is iets anders dan slim zijn? Of erudiet. Of wijs. Schaken kan een computer als de beste. Dat is heel specifieke intelligentie. Maar probeer een robot maar eens een glas water op te laten pakken: dat is razend moeilijk, omdat menselijke intelligentie ook is ingebed in ons lijf. AI zou dat met een machine moeten nabootsen.'

'AI is een hot issue in de cultuurwetenschap'

'Behalve nieuwe vragen komen er ook steeds meer nieuwe cultuurfilosofische visies over wat techniek en media met ons doen. Of wat ónze invloed is op techniek en media. Het is altijd een wisselwerking. Neem bijvoorbeeld Tinder: de datingapp die bedoeld was voor one night stands werd al heel snel gebruikt voor langdurige relaties. Het blijkt lastig te voorspellen hoe we techniek en media gebruiken. En wat de sociaal-maatschappelijke consequenties zijn. Tot voor kort nam men meestal een afwachtende houding aan. Als een nieuwe technologie was ontwikkeld ging men zich pas daarna afvragen wat je er allemaal wel of niet mee mag doen. Filosofen pleiten ervoor om sociaal-maatschappelijke en ethische afwegingen rond nieuwe techniek al in de allereerste ontwerpfase mee te nemen. En daar horen verschillende disciplines zich mee te bemoeien, ook de cultuurwetenschappen.'

'Iedereen die met algoritmes werkt moet zich realiseren wat de maatschappelijke impact is'

'Een ander interessant aspect waar we binnen dit themablok aandacht aan besteden is de culturele verbeelding van AI. Er zijn eindeloos veel films over AI gemaakt, daarin gaat het vooral over robots die op ons lijken. Maar dat beeld is totaal anders dan de verborgen wijze waarop AI in de echte wereld functioneert. Denk aan al die duizenden ouders die door de belastingdienst ten onrechte zijn beschuldigd van fraude door discriminerende algoritmes. Of aan complotdenkers die op social media in een fabeltjesfuik belanden, omdat een algoritme hen alleen de informatie voorschotelt die hun mening bevestigt. Dat is enger en gevaarlijker dan die robot uit de film. Iedereen die met algoritmes werkt, zou zich dat moeten realiseren. In themablok proberen we meer bewustzijn te creëren rond nieuwe technologie. Wij reiken de denkkaders aan waarmee je systematisch leert onderzoeken wat de impact is van nieuwe technieken en hoe je deze kritisch kunt beoordelen.'

Het themablok Techniek Media en Cultuur leert jou:

• fundamenteel nadenken over de relatie media, techniek, mens en maatschappij;
• systematisch en vanuit verschillende culturele perspectieven kijken naar media en techniek;
• de maatschappelijke en culturele impact van technologie, media en AI kritisch analyseren en beoordelen;
• wat de ethische en politieke implicaties zijn van media en techniek;
• de culturele verbeelding van techniek en AI analyseren.