Op de hoofdingang van de Amsterdamse dierentuin staan de woorden 'Natura Artis Magistra' in goud gebeiteld; een spreuk die naar de klassieke opvatting van de natuur als de leermeesteres van kunst en wetenschap verwijst. Een treffende weergave of nabootsing (mimesis) van de natuur was volgens die opvatting kenmerkend voor een ware theorie of een geslaagd kunstwerk.
Mimesis
Maar wat is nu precies 'nabootsing'? Bij nader inzien blijkt dit een bijzonder lenig begrip, waaraan in de loop der eeuwen heel verschillende invullingen zijn gegeven. Zo wordt in de kunsttheorie sinds de renaissance regelmatig de opvatting verwoord dat het kunstwerk niet zomaar de zichtbare natuur nabootst maar een werkelijkheid van hoger orde, waardoor het kunstwerk uitzicht zou bieden op de vermeende oervorm of blauwdruk, die aan de zichtbare werkelijkheid ten grondslag geacht werd te liggen.
Maar laat de relatie tussen origineel en afbeelding zich überhaupt ondubbelzinnig beschrijven? Volgens hedendaagse filosofen als Hans-Georg Gadamer en Paul Ricoeur is dat niet het geval. Volgens hen zijn origineel en afbeelding wederzijds van elkaar afhankelijk waardoor ze niet duidelijk van elkaar onderscheiden kunnen worden.
Tijdens dit seminar wordt de geschiedenis van het begrip 'nabootsing' (mimesis) gevolgd. Het zal duidelijk worden dat dit begrip mimesis op heel verschillende manieren geïnterpreteerd kan worden en juist daardoor een cruciale rol in het denken van de grootste filosofen, schrijvers en kunstenaars heeft kunnen spelen.
Programma
Het programma bestaat uit twee bijeenkomsten op donderdag 13 februari en donderdag 5 maart 2020 in Studiecentrum Utrecht. Op de yOUlearn-cursussite van Cultuurwetenschappelijke Seminars worden teksten aangeboden die ter voorbereiding op het seminar gelezen dienen te worden.
Programma 13 februari 2020 (dag 1)
| 10.30 - 11.00 uur | Inloop |
| 11.00 - 12.30 uur | Dr. Elisabeth den Hartog: mimesis als grondcategorie in de traditie van de westerse filosofie. |
| 12.30 - 13.30 uur | Pauze |
| 13.30 - 14.15 uur |
Dr. Tom Giesbers: Mimesis in het esthetisch rationalisme en kunstproductie. |
| 14.15 - 14.30 uur | Korte pauze |
| 14.30 - 15.15 uur | Dr. Tom Giesbers: Mimesis? Duits Idealisme en het probleem van imitatie. |
| 15.15 - 15.30 uur | Korte pauze |
| 15.30 - 16.30 uur |
Prof. Dr. Eddo Evink. In de twintigste eeuw wordt de idee van mimesis hernomen door filosofen als Hans-Georg Gadamer en Paul Ricoeur. Zij worden gezien als belangrijkste vertegenwoordigers van de stroming van de hermeneutiek. Mimesis is in hun ogen niet een relatie waarbij origineel en afbeelding duidelijk van elkaar kunnen worden onderscheiden. Zij zijn altijd in elkaar verstrengeld en van elkaar afhankelijk. Deze gedachte wordt door de beide denkers op verschillende manieren uitgewerkt. |
Programma 5 maart 2020 (dag 2)
| 10.30 - 11.00 uur | Inloop |
| 11.00 - 12.00 uur |
Prof. Dr. Paul van den Akker spreekt over de sinds de renaissance regelmatig in de kunsttheorie verwoorde opvatting, dat kunst niet zomaar de zichtbare natuur nabootst - of zou moeten nabootsen - maar een werkelijkheid van hoger orde. Daar deze, niet rechtstreeks via de zintuigen toegankelijke werkelijkheid als dimensie van waarheid beschouwd werd, verwierven kunst en kunstenaar een bijzondere status. Als nabootsing van die hogere werkelijkheid zou het kunstwerk immers uitzicht bieden op de vermeende oervorm of blauwdruk, die - zo meende men - aan de zichtbare werkelijkheid ten grondslag lag. De opvatting, dat de kunstenaar het vermogen bezit in zijn werk een hogere waarheid tot onthulling te brengen, wordt niet alleen in de 16de eeuw door bijvoorbeeld Vasari gehuldigd, maar eeuwen later ook door de abstract werkende kunstenaars van bijvoorbeeld De Stijl-beweging (Mondriaan, Van Doesburg). |
| 12.00 - 13.00 uur | Pauze |
| 13.00 - 14.00 uur |
Elisabeth den Hartog over de kunstfilosofie van Heidegger. |
| 14.00 - 14.30 uur | Pauze |
| 14.30 - 15.30 uur | Discussieforum als aanloop tot afsluitende opdracht: Ter afsluiting van het seminar wordt een paper gevraagd over de wijsgerige inzichten, die besloten liggen in de esthetische theorieën uit de Bloemlezing (zie onder het kopje Bronnen). Tijdens dit programma onderdeel wordt van u gevraagd om, al dan niet in groepsverband, alvast een voorzet tot de uitwerking van deze opdracht te geven. Daartoe kiest u een tekst uit de bloemlezing, waarin u bepaalde wijsgerige uitgangspunten meent te herkennen. U presenteert uw bevindingen aan de deelnemers en vraagt hun commentaar. Actieve deelname aan dit programma onderdeel zal zeer behulpzaam zijn bij het maken van de afsluitende opdracht. |
| 15.15 - 15.30 uur | Korte pauze |
| 15.30 - 16.30 uur |
Prof. Dr. Eddo Evink. In de twintigste eeuw wordt de idee van mimesis hernomen door filosofen als Hans-Georg Gadamer en Paul Ricoeur. Zij worden gezien als belangrijkste vertegenwoordigers van de stroming van de hermeneutiek. Mimesis is in hun ogen niet een relatie waarbij origineel en afbeelding duidelijk van elkaar kunnen worden onderscheiden. Zij zijn altijd in elkaar verstrengeld en van elkaar afhankelijk. Deze gedachte wordt door de beide denkers op verschillende manieren uitgewerkt. |
Aanmelden
Aan dit seminar kunt u op twee manieren deelnemen, namelijk als student of als belangstellende.
- Studenten moeten zich voor dit seminar inschrijven, hebben recht op begeleiding bij het schrijven van hun werkstuk en ontvangen na afronding van dat werkstuk een bewijs van deelname.
- Belangstellenden hoeven zich alleen maar (kosteloos) aan te melden bij nicole.gruisen@ou.nl. Zij komen niet in aanmerking voor begeleiding bij het schrijven van hun werkstuk en ontvangen ook geen bewijs van deelname.
NB: Voor deelname aan uw eerste seminar is een cursusinschrijving nog niet noodzakelijk. Pas bij deelname aan het tweede seminar moet u zich vooraf voor de cursus Cultuurwetenschappelijke seminars hebben ingeschreven. Voor meer informatie kunt u zich wenden tot een van onze studieadviseurs via studieadvies.cultuur@ou.nl.
om uw voorkeuren voor cookies te wijzigen. Bekijk onze