Oversekst zijn is niet per se een probleem

Piet Van Tuijl: 'Oversekst zijn wil zeggen veel seks hebben of veel met seks bezig zijn. De wetenschap noemt dat hyperseksualiteit. Onderzoek richt zich voornamelijk op hyperseksualiteit als probleem. Daarbij gebruikt men dan vaak de term seksverslaving. Problemen kunnen zijn dat iemand tekort slaapt, problemen krijgt op het werk of in de relatie. Maar mensen kunnen heel veel seks hebben of met seks bezig zijn, en daar helemaal geen problemen mee hebben. Als je het onderscheid tussen problematische en niet problematische hyperseksualiteit negeert, is het moeilijk te ontdekken wat nu eigenlijk maakt dat veel met seks bezig zijn tot een last wordt.'

Wanneer ben je oversekst?

In het onderzoek werd iemand als oversekst geclassificeerd als hij minstens drie keer per week porno kijkt. Om te bepalen of de hyperseksualiteit ook problematisch is, werd de schaal gebruikt waarmee compulsief internetporno kijken wordt gemeten. De deelnemers beantwoordden vragen als bijvoorbeeld: hoe vaak krijg je niet genoeg slaap vanwege het kijken naar porno? Hoe vaak ga je porno kijken als je je down voelt? Hoe vaak ga je toch weer opnieuw porno kijken ondanks dat je ermee wilde stoppen?

Onderzoek: korte tijd intensief volgen

Van Tuijl volgde in zijn onderzoek 154 deelnemers zeven dagen lang heel intensief. Bij zijn proefpersonen waren 10 mannen die geclassificeerd waren als niet-problematisch hyperseksueel en 11 mannen die kampten met problematisch hyperseksueel zijn. Het onderzoek stond ook open voor vrouwen, maar er meldden zich geen vrouwen aan die geclassificeerd konden worden als hyperseksueel. Alle deelnemers kregen tot 70 keer een aantal vragen voorgelegd en zo werd 70 keer gemeten hoe het op dat moment gesteld was met gevoel van schaamte, zelfwaardering, seksueel verlangen en seksuele activiteit.

Hyperseksualiteit, zelfwaardering en schaamte

Op een aantal punten bleken mannen met problematische hyperseksualiteit af te wijken van de andere groepen. Voor de meeste deelnemers hingen schommelingen in seksueel verlangen samen met schommelingen in zelfwaardering: seks geeft vaak een boost aan hun eigenwaarde. Maar bij mannen met problematisch hyperseksualiteit bleek dat niet het geval te zijn: seks maakt níet dat ze zich beter gaan voelen over zichzelf. De onderzoekers verwachtten ook dat bij problematische hyperseksualiteit hoger seksueel verlangen zou leiden tot meer schaamtegevoel achteraf. Ze vonden echter meer bewijs voor het omgekeerde: een gevoel van schaamte leidde tot een stijging in seksueel verlangen 1 tot 2 uur later. 'Dat verband tussen schaamtegevoel en daarná een toename in seksuele verlangens zag je niet in de algemene bevolking en ook niet bij mannen met niet-problematische hyperseksualiteit gedrag.'

Schaamte als trigger?

Het lijkt er dus op dat schaamte voor de groep met problematische hyperseksualiteit een trigger is voor een toename in seksueel verlangen. Maar waar over het algemeen een toename in seksueel verlangen leidt tot in meer zelfwaardering, is dat bij problematische hyperseksualiteit niet het geval. 'Als bij jou gevoelens van schaamte over jezelf je seksueel verlangen triggeren, en seks geeft je bovendien niet meer echt een goed gevoel over jezelf zoals het dat eerst wel deed, dan wordt het misschien tijd om na te denken over wat er voor jou veranderd is en of je daar niet iets aan moet gaan doen. Veel seks hebben, of veel bezig zijn met seks, kan dan problematisch voor je zijn geworden', aldus van Tuijl.

Plezier versus schaamte

Dat de link tussen seks en plezier wegvalt bij problematische hyperseksualiteit duidt er al op dat plezier één van de meest centrale kenmerken van seks is, volgens Van Tuijl. 'Bij #metoo- en 'the Voice'-perikelen gaat om traumatiserende grensoverschrijdingen waar wederzijds plezier ontbrak. Bij problematische hyperseksualiteit gaat het om zelf geen plezier meer kunnen beleven aan seks, maar seks vooral nog gebruiken om met gevoelens van schaamte om te gaan. In beide gevallen leidt het wegvallen van de connectie tussen seks en plezier tot problemen.'

Vraagteken blijft

Van Tuijl benadrukt dat zijn onderzoek slechts een eerste indicatie is van wat nou maakt dat hyperseksualiteit problematisch wordt. 'Het aantal deelnemers met hyperseksualiteit was klein, dus we moeten dit vooral zien als een aanwijzing, niet als een voldongen feit. Bovendien is het niet duidelijk of schaamte de belangrijkste trigger is. We hebben bijvoorbeeld niet gekeken naar gevoelens van schuld - iets wat we graag ook een keer zouden willen onderzoeken.'

Lees het hele artikel

Van Tuijl, P.; Verboon, P.; van Lankveld, J.J.D.M. Associations between Fluctuating Shame, Self-Esteem, and Sexual Desire: Comparing Frequent Porn Users and a General Population Sample. Sexes 2022, 3, 1-19.