NWO-subsidie voor onderzoek naar drugsverhalen door Gemma Blok: Tales from the Dutch Drug Closet

'Psychoactieve revolutie'

Wat laten gebruikersverhalen zien over de verbondenheid tussen de opkomst van drugsculturen en individualisering sinds de jaren zestig? Welke betekenis geven (voormalig) gebruikers aan de roes? Blok: 'Ik vind dit ontzettend boeiende en belangrijke vragen. Het spelen met de geest via psychoactieve stoffen is sinds de jaren zestig echt geëxplodeerd. Dat geldt zowel voor illegale middelen die we 'drugs' noemen, als legale middelen waaronder alcohol en tranquilizers. De achtergronden van deze 'psychoactieve revolutie' en de impact ervan, verdienen nader onderzoek. Ik ben ontzettend blij dat ik hiermee een start kan maken met dit project.' Dit landelijk onderzoek dient als startpunt voor internationalisering van digital storytelling rond intoxicatie.

Illegale markt

Ook in Nederland is drugsgebruik, ondanks de coffeeshopcultuur, omgeven door zwijgen. Naast het verbod op veel soorten drugs bestaat er ook een wijdverbreide morele afkeuring ervan. Gebruikers vrezen reputatieschade en zijn aangewezen op een illegale markt, via het 'dark web' of 'social media': drugsmenu's worden rondgestuurd via WhatsApp. Welke ervaringen gaan schuil achter deze enorme illegale sector? We weten het maar ten dele. Bekende verhalen tonen de uitersten: verslavingen, of de positieve ervaringen van activistische gebruikers. De verhalen over drugs die we kennen, zijn vaak in zwart-wit. Het project wil op zoek naar de grijstinten hiertussen.

Puur voor de 'lol'

'Verhalen uit de Nederlandse drugskast' hoopt meer mensen te verlokken hun ervaringen te delen: 'gewone' Nederlanders die af en toe gebruiken, of hebben gebruikt in bepaalde periodes van hun leven; of misschien wel (periodiek) worstelen hun gebruik te begrenzen; net zoals veel mensen met alcohol. Gebruiken mensen drugs puur voor de 'lol', of hebben roesmiddelen ook een functie in hun zelfontplooiing, zingeving, sociale relaties, of het presteren in studie of baan? De verhalen worden door Gemma Blok en haar team geanalyseerd voor wetenschappelijk onderzoek naar de functionaliteiten van de roes in relatie tot historische verandering.

Toekomstig drugsbeleid

Daarnaast worden de verhalen bewaard voor toekomstig onderzoek in het online repository van KNAW-DANS, ook een partner in het project. Als vertellers hiervoor toestemming geven, worden de verhalen ook gebruikt voor publieksproducten, zoals podcasts of filmpjes. Tot slot wil het project de resultaten presenteren aan politici en andere stakeholders in een slotsymposium in 2025, waar de vraag centraal zal staan: welke lessen en aandachtpunten bieden de gebruikersverhalen voor het vormgeven van een toekomstig drugsbeleid?

Verhalen verzamelen

Blok en haar team, dat zal bestaan uit onder meer een postdoc onderzoeker en een projectcoördinator, ontwikkelen een app waarmee Nederlanders anoniem of met de billen bloot hun verhaal online kunnen vertellen. Daarnaast gaan zij met een bus door Nederland rijden om verhalen te verzamelen, en organiseren ze workshops voor digital storytelling. Na de start van het project, naar verwachting september 2023, zullen Nederlanders meer over de activiteiten van het project gaan horen en ook over hoe ze mee kunnen doen.

Over Gemma Blok

Prof. dr. Gemma Blok is verbonden aan de faculteit Cultuurwetenschappen van de Open Universiteit. Haar onderzoek richt zich op de geschiedenis van de psychiatrie en verslavingszorg (GGZ) in Nederland en de geschiedenis van 'drank, drugs en pillen'. Zij is met name geïnteresseerd in verhalen van gebruikers over de rol die psychoactieve middelen speelden in hun leven. Zoals ze betoogde in haar oratie De roes als metafoor (2018), ontbreekt dit perspectief vaak, zowel in de geschiedschrijving als in de publieke debatten die we voeren over het gebruik van drugs.

Tussen 2019 en 2022 werkte ze als hoofdonderzoeker in het internationale onderzoekproject 'Governing the Narcotic City. Discourses, imaginaries, practices and consequences of public drug use from the 1970s until the present' dat werd gefinancierd door HERA (Humanities in the European Research Area).

NWO

Blok ontvangt voor haar onderzoeksproject 'Tales from the Dutch Drug Closet' een bedrag van 400.000 euro van NWO. De gelden zijn afkomstig uit de Sociale- en Geesteswetenschappen Open Competitie - M rond 2022. Met deze financiering krijgen onderzoekers de kans onderzoek te verrichten naar een onderwerp van eigen keuze, zónder thematische randvoorwaarden. In totaal ontving NWO binnen deze call 180 aanvragen, waarvan er 60 zijn toegekend.

Gemma Blok