5G veroorzaakt Covid-19, en Bill Gates wil met vaccins de wereldbevolking laten krimpen. 'Yeah, right', zult u denken. Maar niet iedereen weet zin en onzin op internet even goed van elkaar te scheiden. Er zijn bijvoorbeeld maar weinig mensen die spontaan de betrouwbaarheid van een bron checken. Zorgwekkend, in een tijd waarin traditionele media hun bereik steeds verder zien afkalven.

Wapenen tegen desinformatie

Kammerer en Brand-Gruwel namen twintig wetenschappelijke studies uit de afgelopen jaren onder de loep. Daarin werden verschillende manieren onderzocht om middelbare scholieren en volwassenen te helpen om bij het zoeken op het web de betrouwbaarheid van online informatie beter te beoordelen. Zo zijn er korte en lange trainingen, en er zijn systemen die in de browser automatisch aanwijzingen geven over de betrouwbaarheid van gevonden websites. Na een korte, specifieke training bleken de deelnemers vaak beter in staat zich te wapenen tegen desinformatie. Ook automatische betrouwbaarheidsaanwijzingen bij de zoekresultaten lijken een veelbelovende methode. Al waren die alleen onderzocht in kunstmatige settings, en is er soms extra training nodig om de aanwijzingen goed te interpreteren. Mogelijk is een combinatie van een korte training en geautomatiseerde aanwijzingen dan ook een goede remedie tegen goedgelovigheid.

Video content

De onderzoekers tekenen aan dat het effect van hulp bij betrouwbaarheidsbeoordeling waarschijnlijk ook afhangt van de cognitieve en leesvaardigheden van de gebruiker. Ze roepen op om hier meer onderzoek naar te doen, en bovendien te zorgen voor eenduidige en zo realistisch mogelijke onderzoeksopzetten. Bovendien zou er meer aandacht moeten zijn voor de betrouwbaarheid van informatie in de resultatenpagina’s van zoekmachines. Zeker nu die vaak het antwoord op een vraag direct weergeven, zonder dat de gebruiker de betreffende website nog hoeft te bezoeken. Het geeft meteen een van de grote uitdagingen aan van onderzoek naar online zoekgedrag: het verandert razendsnel. Kammerer en Brand-Gruwel constateren bijvoorbeeld dat steeds meer informatie zijn weg vindt naar de internetgebruiker in videoformaat. Er is dan ook dringend behoefte aan onderzoek naar de beoordeling van informatiekwaliteit van video content.

Welke vorm online informatie ook aanneemt, het belang van gezonde argwaan neemt in elk geval almaar toe. Onderwijsprofessionals en tool-ontwikkelaars zouden daarom moeten samenwerken om mensen te helpen zich te ontwikkelen tot kritische burgers in de informatiesamenleving.

Het onderzoek

Het onderzoek van Yvonne Kammerer en Saskia Brand-Gruwel is gepubliceerd in het tijdschrift Human-Computer Interaction Series. Het is helaas niet open beschikbaar. Neem voor meer informatie contact op met de onderzoekster.

Kammerer Y., Brand-Gruwel S. (2020) Trainings and Tools to Foster Source Credibility Evaluation During Web Search. In: Fu W., van Oostendorp H. (eds) Understanding and Improving Information Search. Human–Computer Interaction Series. Springer, Cham. https://doi.org/10.1007/978-3-030-38825-6_11.