Deze conclusie trekt Jos Rikers, senior beleidsmedewerker bij de Bestuursdienst van de Open Universiteit, in zijn promotieonderzoek met als titel: ‘ Education for development. Exploring the potential of innovations in education, in particular in the Kenyan context.’ In de tien jaar dat Jos Rikers aan zijn onderzoek werkte, wilde hij komen tot meer inzicht in de relatie tussen onderwijs en ontwikkeling. Door in de literatuur naar antwoorden te zoeken vond hij een onlosmakelijk verband tussen de ontwikkeling in een regio en het onderwijs in een regio en de mate waarin bewoners toegang ertoe hebben. Rikers onderzocht ook de eisen die aan onderwijs kunnen worden gesteld om de relatie met ontwikkeling te versterken. Vanuit een inventarisatie kwam hij tot de drie belangrijkste indicatoren: toegankelijkheid van onderwijs, kwaliteit van onderwijs en kosten efficiëntie.
Op basis van deze drie indicatoren ontwikkelde Rikers een scan waarmee onderwijsvernieuwingen kunnen worden getoetst. Drie recente onderwijsvernieuwingen werden aan deze scan onderworpen: de beweging naar Open Onderwijs, Leren voor Duurzame Ontwikkeling en MOOCs. Uit de scan bleek dat niet elke vernieuwing dezelfde potentie heeft om bij te dragen aan ontwikkeling.
Samenwerking met universiteit in Kenia
Omdat Rikers vooral iemand van de praktijk is, bekeek hij samen met een partner universiteit in Kenia, de Tangaza University College in Nairobi, of de theorie kon worden omgezet in dagelijkse praktijk. ‘We hebben gezamenlijk een nieuwe cursus ontwikkeld, waarbij we het proces hebben gemonitord evenals de terugkoppeling van de betrokken partijen (management, staf, studenten en alumni van de partner universiteit in Kenia). Daaruit kwam naar voren dat alle betrokkenen enthousiast zijn over de mogelijkheden van een mix van klassikaal- en online onderwijs.’
Om de rol van het onderwijs in ontwikkeling te versterken wordt landen als Kenia aanbevolen hun onderwijsbeleid te herzien. Rikers: ‘Door naar de uitkomst van de scan te kijken, kunnen investeringen in onderwijsverbeteringen beter gericht worden op het uiteindelijke doel ten bate van de regio. Elke regio kent zijn eigen problemen en heeft eigen oplossingen nodig. Het onderwijs dient in dienst te staan van regionale ontwikkeling en kennisdeling van lokale vernieuwers, niet op het verkopen van het eigen product. Zo blijft onderwijs een belangrijke motor voor ontwikkeling.’
Toegankelijk onderwijsmateriaal
Elementen van Open Onderwijs implementeren zou een grote verbetering kunnen bewerkstelligen, omdat deze onderwijsmaterialen goede kwaliteit en toegankelijkheid kunnen inhouden binnen de beperkte financiële mogelijkheden van een land. Zo draagt onderwijs bij aan de algemene ambitie om individuen zodanig kennis te laten opdoen, dat ze voor zichzelf en anderen in de regio een beter leven kunnen realiseren. Dit zou voor ontwikkelingslanden een grote sprong voorwaarts zijn. Rikers: ‘Het lijkt mij bijzonder interessant als overheden op dit gebied beleid zouden ontwikkelen dat gecombineerd wordt met de basisbeginselen van ‘Leren voor Duurzame Ontwikkeling’. Dan staat de behoefte van de lerende zowel in het systeem als in de inhoud centraal en niet langer het algemene economische groei principe.’
Jos Rikers promoveert op 9 juni 2017, om 16.00 uur bij de Open Universiteit in Heerlen. Zijn promotor is prof. dr. ir. Rietje van Dam-Mieras. Professor van Dam-Mieras bekleedde de eerste UNESCO leerstoel bij de Open Universiteit, een leerstoel gericht op leren voor duurzame ontwikkeling en het gebruik van ict. De tweede promotor is prof. Fred Mulder. Mulder is een internationaal erkend voorvechter van Open Onderwijs en OER. Hij was ook houder van een UNESCO leerstoel bij de Open Universiteit, met als zwaartepunt OER.
Zijn derde begeleider en co-promotor is prof. Hans van Ginkel. Van Ginkel was jarenlang rector van UNU (United Nations University) en initieerde het concept van de regionale expertise centra voor leren voor duurzame ontwikkeling (RCE’s genoemd).