Schuren geeft glans

The only way is up! Tenminste zo lijkt het, vooral als we elkaars sociale media mogen geloven. Een promotie, een volgende baan, een nieuwe woning: we laten het graag zien. In met filters bewerkte plaatjes laten we onze volgers delen in ons drukke, gepolijste leven. Ondertussen verliezen we gemakkelijk uit het oog dat ook rust en zelfs tegenslag nodig zijn voor groei.

The next big thing

Het lijkt alsof iedereen druk bezig is met leuke, spannende dingen en voortdurend op zoek is naar opwinding, uitdaging en nieuwigheden. En natuurlijk, nieuwe ervaringen opdoen, de wereld en anderen willen verkennen: het is een goede motivator die aanzet tot actie, tot beweging en zo ook tot persoonlijke groei. We ontdekken onszelf in relatie tot de wereld en in relatie tot anderen. Hierdoor ontwikkelen we ons en groeien we. Maar er liggen ook gevaren op de loer als je altijd maar op zoek bent naar the next big thing.

Evenwicht en harmonie

Het recentste World Happiness Report van de Verenigde Naties bevat voor het eerst een hoofdstuk getiteld Balans en Harmonie. In dit rapport, sinds 2012 jaarlijks uitgegeven, worden mensen in meer dan 150 landen gevraagd naar hun geluk en factoren die daarmee samenhangen. Voor het eerst werd daarbij de vraag gesteld 'in welke mate leid je een leven dat in balans, in harmonie is en in welke mate prefereer je een dergelijk leven?'. Deze vraag appelleert sterk aan low arousal positieve gevoelens zoals (innerlijke) rust, (innerlijke) vrede, kalmte, sereniteit en ontspannenheid. De antwoorden van al die mensen lieten zien dat een evenwichtig en harmonieus leven, overal ter wereld bijdraagt aan geluk, aan het gevoel van tevreden te zijn met het leven. Bovendien gaf het merendeel van de bevraagden in de meeste landen ook sterk aan een dergelijk leven te verkiezen boven een 'opwindend' leven. Onder de gedragslaag van 'altijd bezig zijn' ligt een verlangen naar een balans tussen enerzijds opwinding en actie en anderzijds kalmte en rust. We willen niet constant bezig zijn met een volgende verwezenlijking, met een volgend hoogtepunt, maar verlangen ook om gewoon eens stil te staan en te genieten van de rust en de harmonie. Meer nog, we hebben deze rustmomenten nodig om ons goed te voelen, om gelukkig te zijn.

Transities

Er ligt nóg een gevaar verscholen in de nadruk op het delen van enkel de leuke dingen en de successen: we negeren dat tegenslag, pijn en verdriet ook deel uitmaken van het leven. Niet alles lukt. Niet alles is leuk. En soms val je, letterlijk en figuurlijk. Maar ook dat is nodig om te groeien. Het mag best eens schuren, en zelfs voor een langere tijd. Schuren geeft glans, nietwaar? Volgens de levenslooppsychologie wisselen in het leven periodes van stabiliteit (die we dus dienen te koesteren) en periodes van verandering elkaar af. Er doen zich gebeurtenissen voor die het leven opschudden en ontregelen. Soms is de impact van zo’n gebeurtenis zo groot dat deze fundamentele gevolgen heeft voor hoe we verder in het leven staan. Binnen de levenslooppsychologie wordt er dan gesproken van transities. Zulke transities kunnen de natuurlijke patronen in het verloop van het leven volgen, zoals het krijgen van een kind of het verliezen van een ouder. Maar transities kunnen zich ook onverwacht aandienen zoals bij het verliezen van een baan of een confrontatie met een pandemie. Dergelijke gebeurtenissen markeren dan een kantelpunt in iemands leven. De bekende, vertrouwde levenspatronen worden uitgedaagd. Wat voordien zeker was, is dat niet meer. De wereld is veranderd en staat mogelijk op zijn kop. Dat is schrikken en kan gepaard gaan met onrust, angst en zelfs paniek.

Groei

Natuurlijk ervaren we dergelijke negatieve emoties liever niet. Maar ze zijn wel nuttig en zelfs nodig. Ze zetten ons immers aan tot actie. Ze dwingen om iets te ondernemen. Hierdoor ontstaat er ruimte voor psychologische ontwikkeling en persoonlijke groei. We leren om te gaan met de veranderde realiteit. Dat is zoeken, uitproberen, vallen en opstaan. Maar gaandeweg maken we keuzes die de basis vormen voor de volgende periode van stabiliteit. Relaties, rollen en patronen zullen dan veranderd zijn en we zijn als persoon gegroeid. Meer dan voorheen zijn we ons bewust van onze krachten en talenten. Ons leven en onze relaties zijn betekenisvoller en rijker geworden. Bovendien ervaren we dat we veerkrachtig zijn, vaak zelfs veerkrachtiger dan we zelf hadden gedacht. En dat laatste is natuurlijk goed om te weten. Want zonder twijfel zullen zich later in de levensloop weer nieuwe veranderingen en uitdagingen aandienen.

The only way is up? Nee hoor, iedereen heeft ups and downs.
Geniet dus ook vooral van het even stilstaan in het leven. Wees mild voor jezelf. Omarm tegenslag en de irritaties, want ook die gaan weer voorbij. Vertrouw daarbij op jouw veerkracht, op jouw groeivermogen. En voor je het weet ben je weer onderweg, op zoek naar the next big thing. Ik zie je daar!

Nele Jacobs, is hoogleraar Levenslooppsychologie aan de Open Universiteit.

Deze column is eerder verschenen in vakblad Toegepaste Psychologie (april 2022).