Fijnstof: kan rustiger rijden levens redden?
Kleine stukjes rubber slijten tijdens het rijden van autobanden af en zwerven vervolgens als microplastics rond over de aarde. Pieter Jan Kole, student aan de Open Universiteit, onderzocht samen met docenten Ansje Löhr, Frank Van Belleghem en Ad Ragas welk aandeel die slijtage van autobanden heeft in de microplastics in ons milieu. 'Gemiddeld produceren we per wereldburger 0,8 kilo slijtstof per jaar, in totaal bijna 6 miljard kilo.'
De gevolgen van slijtstof
De afgesleten stukjes rubber van autobanden komen in het milieu terecht als micro- en nanoplastics. Ongeveer 7 % van de deeltjes, kleiner dan 10 micron, blijft als fijnstof in de lucht hangen. Het overige slijtstof blijft in eerste instantie op de weg liggen. 'De auto’s die eroverheen rijden zorgen ervoor dat het slijtstof zich naar de kant van de weg beweegt,' legt Pieter Jan uit. 'Vervolgens kan het door een regenbui in het riool terechtkomen bijvoorbeeld. Waar die stukjes precies blijven? Dat weten we niet, omdat ze door hun kleine formaat lastig te detecteren zijn. We weten wel dat een autoband bij inleveren 1,5 kilo lichter is dan bij aankoop. Dat afgesleten materiaal moet ergens gebleven zijn. En we weten door onderzoek van de World Health Organization ook dat er in Nederland jaarlijks ruim 5000 mensen overlijden aan de gevolgen van fijnstof in de buitenlucht.'
Rustig rijden redt levens
Als maatschappij moeten we ons ervan bewust zijn dat fijnstof schadelijk is en dat het ontstaan van slijtstof van banden deels samenhangt met de manier waarop we rijden. Pieter Jan: 'Door minder hard op te trekken bij het stoplicht, rustiger de bocht door te gaan en anticiperend te remmen kunnen we de slijtage van onze banden verminderen. Daarnaast is het goed om de bandenspanning regelmatig te controleren. Wanneer we langzamer rijden verminderen we ook de hoeveelheid slijtstof die vrijkomt. Er is een direct verband tussen snelheid en de hoeveelheid slijtstof die ontstaat.' Door onze rijstijl aan te passen kunnen we 10% van de slijtstof die vrijkomt door bandenslijtage voorkomen, schat Pieter Jan. 'Dat scheelt fijnstof en daardoor misschien 20.000 doden wereldwijd. Een initiatief als de Europese mobiliteitsweek, met autovrije zondag op 22 september, kan bijdragen aan de bewustwording en gedragsverandering die hiervoor nodig is.'
Zware voertuigen
Naast snelheid en rijstijl is er nog een belangrijke factor in het ontstaan van slijtage aan banden: het gewicht. 'Het aantal SUV’s neemt toe en daardoor wordt er meer slijtstof geproduceerd. En elektrische auto’s wegen meer door hun zware accu, waardoor de banden sneller slijten. Daarnaast is het vermogen van onze auto’s de laatste jaren toegenomen.' Ook tussen gewicht en fijnstof is er een direct verband: een SUV en een elektrische auto wegen al snel 30% meer dan een gemiddelde auto en produceren dan ook 30% meer slijtstof,' legt Pieter Jan uit.
Auto van de toekomst
Pieter Jan ziet in de toekomst een goede bijdrage van zelfrijdende auto’s. 'Die kun je zo programmeren dat ze niet te hard optrekken en rustig de bocht nemen. Met een 5G netwerk breng je al die auto’s met elkaar in verbinding, zodat ze precies weten welk verkeer eraan komt. Doordat een zelfrijdende auto ver vooruitkijkt en om bochten heen kan kijken ziet hij andere auto’s veel eerder. Hij kan zijn snelheid dus ook eerder aanpassen, waardoor remmen minder nodig zal zijn.'
Europese politiek
Om zo’n grote verandering teweeg te brengen moet de politiek op Europees niveau betrokken worden. 'Daar is nog wel onderzoek naar te doen: hoe kan de politiek beïnvloed worden om mee te denken in dit soort oplossingen? Het vak Environmental problems: crossing boundaries between science, policy and society is dan heel interessant.' Maar ook in de huidige situatie liggen er volop onderzoeksvragen. Pieter Jan: 'Er spelen heel veel omgevingsfactoren. De invloed van slijtstof op fauna, zoals insecten bijvoorbeeld. We weten dat er veel zink in slijtstof zit, en dat is voor mensen geen probleem, maar watervlooien gaan er dood aan. Daarom is er ook onderzoek nodig naar goede detectiemethoden voor kleine deeltjes.'
