Geschiedenis van de psychologie

Waarom een cursus Geschiedenis van de psychologie? Is het niet zo dat de psychologische kennis van vroeger inmiddels is achterhaald? Dat is maar ten dele waar. Veel van de vraagstukken die 150 jaar geleden de pioniers van de psychologie in beweging brachten, zijn ook nu nog actueel.

Historische kennis van een vakgebied verschaft inzicht in de betekenis van begrippen, stromingen en theorieën. Het voorkomt dat men oude ideeën en bevindingen al te gemakkelijk voor nieuw aanziet, en het relativeert de huidige staat van onze kennis. Immers, als onze kennis van twintig jaar geleden nu al weer achterhaald is, wat zegt dat dan over de houdbaarheid van onze kennis nu? Wie op de hoogte is van de geschiedenis van het vakgebied, leert de huidige psychologische kennis dus beter op haar waarde schatten.

De cursus Geschiedenis van de psychologie bestaat uit een tekstboek: Fancher, R. E., & Rutherford, A. (2017), Pioneers of Psychology. A History (5 ed.). Norton & Company en een digitaal werkboek in de online leeromgeving dat fungeert als een wegwijzer door de cursusstof. De cursus is verdeeld in drie delen.

Het eerste deel begint met een verkenning van de wortels van de psychologie in de antieke Griekse en Arabische cultuur, om vervolgens te kijken naar enkele voorlopers in de West-Europese filosofie en geneeskunde.
In het tweede deel van de cursus onderzoeken we het verhaal van de grote pioniers van de psychologie. Deze legden de basis voor de psychologie als moderne wetenschap. We kijken naar de Duitse psychofysiologie en het werk van Wilhelm Wundt, de evolutietheorie van Charles Darwin en de toepassing daarvan door Francis Galton, en tot slot het ontstaan van de Amerikaanse psychologie in het werk van William James.

In het derde deel van de cursus bekijken we hoe de moderne psychologie zich heeft gevormd. Enerzijds zien we de opkomst van het behaviorisme met het werk van Watson en B. F. Skinner. Anderzijds kijken we naar het werk van Freud wiens psychoanalyse een vreemde eend in de bijt is. Hij is zonder twijfel een van de grote pioniers van de psychologie. Tot slot kijken we hoe uit de tegenstelling tussen het behaviorisme en de psychoanalyse de cognitieve revolutie ontstaat en ruimte maakt voor het ontstaan van de psychologie zoals we die nu kennen.

Leerdoelen
Nadat je deze cursus hebt doorlopen, kun je:
- uitleggen waarom studie van de geschiedenis van de psychologie relevant is, op welke manieren deze uitgevoerd kan worden, en analyseren welke fundamentele debatten daarbij een rol spelen,
- uitleggen hoe leven en werk van besproken antieke Griekse en Arabische filosofen, en Europese verlichtingsfilosofen, zich verhouden tot elkaar en wat hun relevantie is voor de hedendaagse wetenschap,
- uitleggen hoe het onderzoek naar de functie van het brein heeft geleid tot de hedendaagse cognitieve neurowetenschappen, en daarbij kritisch reflecteren op de toelaatbaarheid van gebruikte onderzoeksmethoden,
- uitleggen hoe de Duitse denktraditie en leven en werk van Wundt en zijn tijdgenoten zich tot elkaar verhouden, en hoe dit leidde tot psychofysica, gestaltpsychologie en de moderne experimentele psychologie,
- uitleggen hoe de Engelse denktraditie en leven en werk van Darwin en Galton zich tot elkaar verhouden, en hoe dit leidde tot eugenetica, sociaal-darwinisme, sociobiologie en de moderne evolutionaire psychologie,
- uitleggen hoe de Amerikaanse denktraditie en leven en werk van James en zijn tijdgenoten zich tot elkaar verhouden, en hoe dit – samen met het werk van Pavlov – leidde tot het behaviorisme van Watson, Tolman en Skinner,
- uitleggen hoe Freud en zijn volgelingen met de psychoanalyse een van de grote Europese grondleggers van de hedendaagse psychologie is, maar ook waarom de relevantie van zijn werk in de laatste decennia toch sterk is afgenomen
- uitleggen hoe de cognitieve psychologie is ontstaan en welke technologische innovaties daaraan ten grondslag hebben gelegen
- diverse posities en stromingen die in de cursus aan bod komen op hoofdlijnen samenvatten, met elkaar vergelijken en daarbij analyseren wat belangwekkende overeenkomsten en verschillen zijn
- over een willekeurig onderwerp uit de geschiedenis van de psychologie, een presentatie voorbereiden en verzorgen, en daarover vragen uit het publiek beantwoorden (academische vaardigheid).