Onderzoek naar co-existentie van mens en dier in Keniaans natuurreservaat Maasai Mara 

Bereidheid om samen te leven

Het voortbestaan van bepaalde soorten hangt af van de bereidheid van de mens om met hen samen te leven. Deze bereidheid wordt niet altijd meegenomen in de beoordeling of een leefgebied geschikt is voor een diersoort of bij het prioriteren van instandhouding. Als alleen wordt gekeken naar de invloed van menselijke factoren op het gebruik van een diersoort binnen een leefgebied, dan negeert men het feit dat co-existentie vereist dat beide partijen het eens zijn. Als mensen een gebied en natuurlijke bronnen zoals water niet met andere soorten willen delen, vermindert dit namelijk de kans op voortbestaan van die soorten, zeker op de lange termijn.

Olifanten en neushoorns in Maasai Mara

De onderzoekers pleiten er in hun artikel voor dit perspectief van wilde dieren en planten op co-existentiemogelijkheden gelijk te stellen met dat van de mens. Vogel en haar collega-onderzoekers keken naar de toepasbaarheid hiervan in de praktijk. Dat deden ze door de ruimtelijke verdeling tussen mensen, olifanten en neushoorns te meten in de Maasai Mara, een natuurreservaat in Kenia. 
Ze interviewden 556 huishoudens in dit gebied en keken naar sociaalecologische habitat-geschiktheidskaarten die zijn gebaseerd op lange termijn waarnemingen van olifanten door middel van luchtonderzoeken.

Willingness-to-coexist

De 'willingness-to-coexist' bleek afhankelijk van ervaringen: als mensen een soort als een bedreiging ervaren en een soort veel voorkomt, is de bereidheid het ecosysteem met hen te delen lager dan wanneer mensen weinig tot geen persoonlijke ervaringen hebben met diersoorten. Zo waren bijna alle mensen bereid met neushoorns te leven, die ongewoon zijn in het gebied, zelfs als ze deze gevaarlijk vonden. Deze steun was veel lager voor de veel in het gebied voorkomende olifanten. De persoonlijke ervaringen van mensen bepaalde of ze hun gebied met olifanten wilden delen. Mensen die olifanten als een fysieke bedreiging voor mensen ervoeren wilden niet met olifanten leven.

Sustainable coexistence potential

Vervolgens brachten de onderzoekers in kaart in welke gebieden mensen wel, en in welke gebieden mensen niet met olifanten wilden leven. Deze kaart hebben ze vergeleken met de sociaalecologische habitat-geschiktheidskaarten. In sommige gebieden bleek een hoog potentieel voor co-existentie vanuit zowel het perspectief van mensen als van de olifanten, terwijl andere gebieden een laag potentieel heeft vanuit beide perspectieven. De onderzoekers geven aan dat in bepaalde 
gebieden het potentieel kan worden verhoogd door te werken aan de redenen waarom mensen niet met olifanten willen wonen, of de sociaalecologische habitat-geschiktheid groter te maken.

Voortbestaan van grote herbivoren

De conclusies in het artikel zijn belangrijk om mee te nemen in het bepalen van een strategie voor de instandhouding van een bepaalde soort, wat weer helpt om efficiënt en effectief een duurzaam co-existentiepotentieel te bereiken. Zo kan bijvoorbeeld worden vastgesteld of een bepaald leefgebied wel geschikt is voor een diersoort en of er meer inspanningen nodig zijn om de betrokkenheid van de mensen die er wonen te vergroten. Op de lange termijn kan dit helpen het voortbestaan van grote herbivoren in door mensen gedomineerde landschappen te bewerkstelligen.

Susanne Vogel

Dr. ir. Susanne Vogel doet onderzoek naar mens-dier interacties, met name rondom olifanten in Afrikaanse landen. Hierbij kijkt ze naar de rol van de keuzes die mensen en dieren maken, bijvoorbeeld in het menselijk landgebruik en landbouwmethoden en het land en vegetatie gebruik van dieren. Ze is als universitair docent verbonden aan de vakgroep Milieuwetenschappen, faculteit Bètawetenschappen. Begin maart 2023 presenteert Vogel haar onderzoek tijdens de Savanna Science Network Meeting en later in die maand op de IUCN human wildlife conflict and coexistence task force meeting.

Vogel, S.M. e.a. (2023). Identifying sustainable coexistence potential by integrating willingness-to-coexist with habitat suitability assessments. Biological Conservation, Volume 279, March 2023, 109935. doi.org/10.1016/j.biocon.2023.109935.