Eindelijk een vrouw?

2016 is het jaar waarin er een nieuwe president in de Verenigde Staten wordt gekozen, maar dit is niet de enige in het oog springende verkiezing die er dit jaar plaatsvindt. Het is namelijk ook het jaar waarin er een nieuwe Secretaris-Generaal van de Verenigde Naties (VN) wordt gekozen. Op 31 december loopt de tweede termijn van Ban Ki-moon ten einde en op 31 november 2016 dient de nieuwe Secretaris-Generaal bekend te zijn. Er wordt in het VN-Handvest geen limiet gesteld aan het aantal termijnen dat een Secretaris-Generaal mag dienen, maar gewoonte schrijft voor dat een Secretaris-Generaal zijn functie na acht jaar neerlegt. Het VN-Handvest geeft minimale aanwijzingen over de manier waarop de Secretaris-Generaal wordt benoemd. In art. 97 VN-Handvest is alleen het volgende te vinden: ‘De Secretaris-Generaal wordt, op aanbeveling van de Veiligheidsraad, door de Algemene Vergadering benoemd.' De regels omtrent de verkiezing van de hoogste baas van de VN kan men dan ook voornamelijk vinden in resoluties van de Algemene Vergadering en de Veiligheidsraad.

De verkiezing van de Secretaris-Generaal bestaat uit twee fases. Het begint bij de Veiligheidsraad waar een resolutie moet worden aangenomen waarin een kandidaat wordt voorgedragen. Meerdere kandidaten kunnen door de Veiligheidsraad genomineerd worden, maar tot op heden is dat nog niet gebeurd. De discussie over welke aspirant Secretaris-Generaal er voorgedragen gaat worden, moet achter gesloten deuren worden gevoerd volgens Rule 48 of the Provisional Rules of the Security Council. Om genomineerd te worden moeten er negen van de vijftien, inclusief de vijf permanente, leden met haar of zijn kandidatuur hebben in gestemd. Dit houdt ook in dat er geen veto uitgesproken mag worden tegen de kandidaat. Uiteindelijk beslist de Algemene Vergadering, wederom achter gesloten deuren, met een gewone meerderheid over de kandidaat die is voorgedragen door de Veiligheidsraad.

Sinds de oprichting van de VN hebben acht personen deze functie vervuld. In het VN-Handvest zijn geen functie-eisen te vinden, maar in resolutie 51/241 van de Algemene Vergadering zijn er toch enige aanwijzingen te vinden aan welke eisen een Secretaris-Generaal moet voldoen. Zo benadrukt deze resolutie dat het belangrijk is dat er sprake is van een eerlijke genderverdeling en geografische rotatie. In het zeventigjarige bestaan van de internationale organisatie hebben bijna alle werelddelen een Secretaris-Generaal mogen leveren, maar tot op heden waren zij allemaal van het mannelijke geslacht.

Vrouwenrechtenorganisaties vinden dat hier verandering in moet komen en voeren campagnes voor het aanstellen van een vrouwelijke Secretaris-Generaal. Het feit dat de Secretaris-Generaal van de VN tot vandaag de dag altijd een man is geweest, is onderdeel van een groter probleem binnen de internationale rechtsstructuren. Vrouwen zijn van oudsher ondervertegenwoordigd in de fora van het internationale recht. Alhoewel in art. 8 VN-Handvest uitdrukkelijk de eis wordt gesteld dat mannen en vrouwen dezelfde kansen moeten krijgen binnen deze internationale organisatie is dit anno 2016 nog steeds niet het geval. Vrouwen zijn nog steeds ondervertegenwoordigd in de comités die de VN verdragen monitoren en bekleden meer mannen dan vrouwen hoge staffuncties binnen de VN. Feministische internationale rechtsgeleerden benadrukken dat dit moet veranderen omdat er volgens hen een verband bestaat tussen een grotere vertegenwoordiging van vrouwen en de aandacht voor vrouwenrechten binnen de internationale rechtsstructuren. Een grotere vertegenwoordiging van vrouwen in de hoogste functies betekent dat er een grotere kans is dat de belangen van vrouwen worden geïntegreerd in het beleid van de VN of in de uitspraken van de diverse comités. Deze opvatting houdt geen rekening met het feit dat niet alle vrouwen zich inzetten voor beleid of internationale normen die als doel hebben het doorbreken van traditionele rolpatronen of het bevorderen van de autonomie van vrouwen. Niet elke vrouw heeft immers een progressief wereldbeeld of onderschrijft het feministisch gedachtegoed. Bovendien blijkt uit studies waarbij onderzoek werd gedaan naar het gedrag van vrouwelijke parlementariërs dat vrouwen beleid en wetgeving kunnen beïnvloeden ook al behoren zij tot de minderheid. Ondanks het feit dat er misschien niet altijd een duidelijk verband bestaat tussen de aanwezigheid van veel vrouwen en vrouwenrechten, is evenredigheid van vertegenwoordiging van mannen en vrouwen wel iets waarnaar gestreefd moet worden. In de eerste plaats omdat de verkiezing van een vrouwelijke Secretaris-Generaal laat zien dat de VN gelijkheid tussen man en vrouw werkelijk onderschrijft en dat het een capabel individu dat behoort tot een groep die de helft van de wereldbevolking omvat, niet uitsluit voor de hoogste functie. Bovendien benadrukt de VN door het benoemen van een vrouwelijke Secretaris-Generaal dat internationaal recht niet alleen maar het vakgebied is van middelbare blanke mannen. Hierdoor geef je de huidige generatie meisjes de boodschap mee dat je je als vrouw niet alleen verkiesbaar kan stellen voor het presidentschap van de Verenigde Staten, maar dat een vrouw ook gekozen kan worden om leiding te geven aan de belangrijkste internationale organisatie ter wereld.

http://www.equalitynow.org/time_for_a_woman

* mr. dr. W.M. Guns LLM, universitair docent aan de Open Universiteit

Heerlen, 18 april 2016