De Stichting Internationale Spinozaprijs reikt elke twee jaar Spinozalenzen uit aan een levende en aan een dode denker. De prijzen zijn gekoppeld aan een thema. Dit jaar is dat het thema ‘Europa’. De laureaten zijn de Franse politiek wetenschapper Dominique Moïsi (1946) en de Tsjechische filosoof Jan Patočka (1907-1977). Patočka werkte in de traditie van de fenomenologie bouwde voort op het denken van Edmund Husserl en Martin Heidegger. Bovendien was hij een vooraanstaand dissident in de Tsjechische intelligentsia onder het communistische regime, en speelde hij een belangrijke rol bij het ontstaan van de dissidentenbeweging Charta 77.
Moeilijke uitdaging
Eddo Evink is door de organisatie van de Spinozaprijs gevraagd om een lesbrief te schrijven over Jan Patočka, bedoeld voor het voortgezet onderwijs. “Eerder was ik al gevraagd om een lezing te geven bij de uitreiking van de Spinozalens en bij een discussieavond, maar beide keren kon ik helaas niet. De keuze is waarschijnlijk op mij gevallen omdat ik als een van de weinige Nederlandstalige filosofen veel over Patočka heb geschreven. Het was ook ontzettend leuk om te doen. Patočka is namelijk een belangrijk denker met ideeën die ook vandaag de dag nog relevant zijn. Het was een mooie opdracht, maar tegelijk een moeilijke uitdaging om zijn gedachten op een toegankelijke manier door te geven aan een - hopelijk - grote groep leerlingen.”
Aansprekend
Evink bestudeert het werk van Patočka al jaren. “Ik heb er intussen al heel wat artikelen over geschreven. Veel van wat Patočka schrijft, spreekt mij erg aan. Na mijn proefschrift over Jacques Derrida heb ik me onder andere verdiept in de relatie tussen fenomenologie, hermeneutiek en deconstructie, en daarbij bleek ik zijn filosofie heel goed te kunnen gebruiken. Natuurlijk heb ik op een aantal punten ook wel kritiek, maar de positieve waardering overheerst. Daar komt nog bij dat Patočka een historisch interessante figuur is, als dissident onder het communistische regime en als een van de eerste woordvoerders van Charta 77.”
Belangrijk
Hoe belangrijk acht Evink het werk van Patočka? “Patočka heeft, onder meer in reactie op het existentialisme, belangrijke ideeën ontwikkeld over onderwerpen als mens-zijn, verantwoordelijkheid en vrijheid. Ook zijn analyses van de moderne cultuur, die vooral wordt beheerst door wetenschap en techniek, zijn - hoewel enigszins eenzijdig -, nog steeds van belang. Maar wie inhoudelijk het fijne wil weten over de filosofie van Patočka, raad ik aan om mijn lesbrief te lezen!”
Download de Jan Patočka lesbrief.
