De Sleepwet: Big Data en privacy

Een referendum: het klinkt mooi en democratisch, maar de politiek, in de persoon van CDA-leider Buma, heeft al aangegeven de uitslag te zullen negeren, waarmee het referendum niet meer dan een wassen neus lijkt. 'Het geeft wel aan dat het onderwerp in ieder geval leeft in de samenleving', zegt dr. ir. Harald Vranken, universitair hoofddocent aan de Open Universiteit en net als Van Eekelen expert op het gebied van data security en privacy. 'Maar of het verschil zal gaan maken, valt te betwijfelen, gezien de opstelling van de politiek.'

Wat is nu precies deze omstreden Sleepwet, ook wel Aftapwet genoemd? En waarom wordt de discussie rondom deze wet zo furieus gevoerd?

Dreiging in kaart

Op basis van de Sleepwet kunnen de AIVD (Algemene Inlichtingen- en Veiligheidsdienst) en de MIVD (Militaire Inlichtingen- en Veiligheidsdienst) straks grote stromen telefoon- en internetgegevens via de kabel aftappen. Met als doel, zo luidt de verklaring, 'de toenemende terroristische dreiging in kaart te brengen en de nationale veiligheid en de democratische rechtsorde te blijven beschermen'. De AIVD en MIVD kunnen alleen zien wie met wie contact heeft. Wel kan de inhoud van de contacten later alsnog worden ingezien. Belangrijke gegevens mogen sowieso drie jaar lang bewaard blijven. Volgens de diensten is de stap noodzakelijk om de contacten van 'terroristen en andere gevaarlijke personen te monitoren en cyberaanvallen beter te kunnen onderzoeken'.

Privacy-schending

Door de wet zou de privacy van burgers in het geding komen en informatie van 'onschuldige burgers' zou als bijvangst verzameld worden in een 'sleepnet'. 'Los van alle privacy-kwesties zullen we er technisch gezien niet erg op vooruit gaan', meent prof. dr. Marko van Eekelen. 'Hoe meer hooi je op de hooiberg gooit, hoe lastiger het wordt om de speld te vinden. Ofwel, hoe mee informatie, hoe meer Big Data je verzamelt, hoe lastiger het zal worden om de boef te vinden.'
Dr. ir. Harald Vranken deelt die mening. 'Behalve het feit dat je er technisch niet snel wijzer van zult worden, bevat de Sleepwet nog te veel onduidelijkheden. Bijvoorbeeld welke data je precies mag verzamelen, wie nu precies de controle houdt over de data en hoe. Daarbij is ook de bewaartermijn van drie jaar in mijn ogen wel erg lang. Het zijn zaken waar ikzelf niet zo blij mee ben. Privacy en de eventuele schending daarvan vormt hier natuurlijk ook de kern van het probleem en verklaart de tegenstand. Het aankomende referendum laat zien dat mensen zich hier ook zorgen over maken, en dat lijkt me niet geheel onterecht.'

Gerichte data-verzameling

Volgens de AIVD zijn privacy en veiligheid van de burger juist beter beschermd en doet de term 'sleepnet' geen recht aan de werkelijkheid. Want, zo stelt de dienst, het verzamelen van data gebeurt juist heel gericht. Ook wijst de dienst erop dat 98% van de verzamelde data direct wordt verwijderd.