Waarom is een huizenblok soms een schip?

Van der Plank: 'Mijn onderzoek richt zich op goederenrechtelijke vraagstukken bij de verduurzaming van de gebouwde omgeving. Omdat we met elkaar voor de uitdaging en opdracht staan om tot een zo duurzaam mogelijke samenleving te komen. Het gaat dan bijvoorbeeld om vernieuwende energiesystemen en een andere manier van omgaan met water. Voor de duidelijkheid, mijn onderzoek speelt zich uitsluitend af in Nederland. Ik ben gespecialiseerd in Nederlands recht. In andere landen spelen weer andere vragen en antwoorden.'

Architectonische én juridische vormgeving

'Iedereen weet dat een architect zorgt voor de bouwkundige vormgeving van een vastgoedproject. Maar veel mensen weten niet dat de juridische vormgeving daarbij evengoed van groot belang is. Want als iets juridisch niet mogelijk is, komt zo’n project niet van de grond. Samenwerking tussen meerdere partijen is daarom nodig. Neem de toepassing van een warmte-koudeopslagsysteem om energie in de vorm van warmte en koude op te slaan in de bodem. Met de bijbehorende techniek verwarm je gebouwen in de winter en koel je ze af in de zomer.'

Wie heeft recht op wat?

'Juridisch gezien is het dan onder andere de vraag wie recht heeft op de exploitatie van dat warmte-koudeopslagsysteem. Is het mogelijk om de eigendom van dat systeem neer te leggen bij een energieleverancier? Waar het eenvoudig gezegd om gaat, is dat ik me bezighoud met de inpassing van nieuwe duurzame ontwikkelingen in oude juridische systemen. Je kunt wel overwegen om een bestaande wet te veranderen. Alleen, dan ben je al snel een flink aantal jaren verder.'

Mooie en efficiënte wisselwerking

'Mensen komen niet per se bij mij terecht met de vraag: ik heb dit en dit bedacht op woningbouw- of duurzaamheidsgebied en hoe nu verder? Ik ga als onderzoeker vooral zelf op zoek naar goederenrechtelijke ontwikkelingen. Naast mijn werk als hoogleraar ben ik verbonden aan advocatenkantoor Houthoff, waar je vanuit de praktijk natuurlijk ook vragen tegenkomt. Dat is een mooie en efficiënte wisselwerking.'

Theatertour over drijvend bouwen

'Ik heb een speciale voorliefde voor goederenrechtelijke vraagstukken die met water te maken hebben. Voor de Universiteit van Nederland maak ik dit najaar een theatertour door Nederland. Samen met andere wetenschappers vertel ik dan aan een breed publiek over drijvend bouwen en daarmee samenhangende juridische vraagstukken. Woonarken kennen we allemaal, maar wat gebeurt als we op grotere schaal drijvend gaan bouwen?'

Eén groot schip

'De wet gaat er namelijk van uit dat gebouwen op de grond staan. Anders gezegd: de wettelijke instrumenten die vastgoedjuristen ter beschikking hebben, werken niet als een gebouw niet op de grond staat, maar drijft. Zo is het bijvoorbeeld onmogelijk om de eigendom van iets wat drijft te splitsen. Je kunt in het geval van een huizenblok op het water niet zeggen: A is de eigenaar van woning A, B van woning B, et cetera. De wet ziet zo’n huizenblok als één groot schip waarbij sprake is van één ondeelbaar eigendomsrecht.'

Wie is de eigenaar?

'Een ander voorbeeld: industrieel afvalwater heeft vaak een zeer hoge temperatuur. Stel dat je dat water wilt gebruiken voor de verwarming van woonwijken. Wie is dan de eigenaar van de warmte van dat water en van het water zelf? En zou je alleen de warmte kunnen verkopen aan een gebruiker? Nu de broodnodige verduurzaming van de samenleving zo veel aandacht krijgt, komen dergelijke vragen steeds vaker bovendrijven.'

Boeiende puzzels

'Toen ik destijds besloot om rechten te gaan studeren, ging mijn aandacht oorspronkelijk uit naar internationaal recht, en dan vooral naar mensenrechten. Het werd privaatrecht. Want met name binnen het goederenrecht heb je naar mijn mening te maken met boeiende puzzels. Nu ik in de loop der jaren nóg meer kennis heb opgedaan over goederenrecht, vind ik die puzzels nóg interessanter en leuker om op te lossen.'

Mastercursus Goederenrecht verdiept (vastgoed)

De bovenstaande onderwerpen komen terug in de mastercursus Goederenrecht verdiept (vastgoed). Specifiek de juridische instrumenten als eigendoms-, erfpacht- en opstalrecht die in de vastgoedwereld nodig zijn om bouwprojecten uit te voeren. Deze en veel meer onderwerpen komen aan bod binnen de context van de verduurzaming van de gebouwde omgeving in Nederland.