Om menselijk gedrag te verklaren zijn vaak experimenten met veel proefpersonen nodig. De effecten in veel psychologische onderzoeken zijn immers vaak klein. Maar in bepaalde gevallen kun je met één proefpersoon toch veel zinnigs zeggen. Sterker: zo'n zogenaamd single case of N = 1 design is soms de enige optie. Maar dan moet je de data wel op de juiste manier analyseren, zegt Peter Verboon, universitair hoofddocent Methoden en Statistiek van de faculteit Psychologie.

Ontwikkeling door de tijd

'Zulk N = 1 onderzoek past eigenlijk heel goed bij hoe de psychologie ooit begonnen is, met de patiënt die op de divan lag', zegt Verboon. 'Het gaat bij single cases om het volgen van de ontwikkeling van een patiënt door de tijd. Maar zo’n studie kan soms ook herhaald worden bij verschillende patiënten om robuustere resultaten te verkrijgen. Dat komt bijvoorbeeld voor bij onderzoeken naar heel specifieke groepen. Zoals bij mensen met seksuele problemen na kanker.'

In Single Case Design Analyses bundelt Verboon verschillende analysetechnieken voor single case-studies. Het initiatief kwam voort uit zijn eigen ervaring bij het begeleiden van promovendi en masterstudenten: 'Ik krijg regelmatig vragen over wat in een bepaald geval de beste analysemethode is. Het leek me handig om eens op een rij te zetten wat er eigenlijk is aan analysemethoden. Zo'n overzicht bestond nog niet. In plaats van steeds het wiel opnieuw uit te vinden, kan ik nu naar de online publicatie verwijzen.'

Open source

Bij elke analysemethode hoort een software tool (een zogenaamd R-package, met scripts in de statistische programmeertaal R) die Verboon ontwikkelde samen met collega Gjalt-Jorn Peters. Ook hun innovatieve analysemethode voor single case data op basis van een kromlijnig model is uiteraard onderdeel van het pakket.

De technieken uit Single Case Design Analyses komen overigens niet alleen van pas in de psychologie, maar bijvoorbeeld ook in de onderwijskunde (om de ontwikkeling van leerlingen te volgen), en er is ook veel belangstelling vanuit de fysiotherapie.

Het boek en de software zijn open source en dus vrij te gebruiken. Helemaal afgerond is het project nog niet. En dat zal ook wel nooit gebeuren, verwacht Verboon. 'Collega's die in de praktijk met de methodes uit het boek werken geven vaak feedback of komen met nieuwe vragen. Op basis van hun input blijf ik de inhoud en de scripts steeds verbeteren en uitbreiden.'

Aan de slag met de analyse van een single case-studie, of gewoon benieuwd naar Single Case Design Analyses? Lees de online publicatie.