Symposium Justitia en Leviathans: De strijd voor de internationale rechtsstaat
De internationale rechtsorde 'zoals wij die kennen' - zoals die sinds het einde van de Tweede Wereldoorlog heeft bestaan en zich heeft ontwikkeld - staat op het punt te breken. De internationale rechtsstaat, die achteloos wordt vervangen door schijnbare voorbeelden zoals de 'op regels gebaseerde orde' of de 'multipolaire wereld', ligt in puin. Multilateralisme maakt plaats voor transactioneel exceptionalisme en fundamentele internationale rechtsnormen worden steeds meer met voeten getreden. De Russische agressie tegen - en wreedheden in - Oekraïne, de totale, waarschijnlijk genocidale, oorlog van Israël tegen de Palestijnen in Gaza na de Hamas-aanval van 7 oktober 2023, samen met de sluipende annexatie van de Westelijke Jordaanoever en de sloopkogel-aanpak van de VS ten aanzien van internationale juridische instellingen onder Trump 2.0, tonen duidelijk aan dat sommige machtige staten en hun bondgenoten er geen moeite mee hebben de fundamentele beginselen van het internationaal recht met voeten te treden. Toch zijn het de medeplichtigheid van andere staten bij deze schendingen en de selectieve steun voor verantwoording, wanneer het om 'vijanden' gaat maar niet om 'vrienden', die op iets nog sinisterder kunnen wijzen.
Internationale rechtbanken en tribunalen onder existentiële bedreiging
Als politiek in de zin van Schmitt inderdaad onoverkomelijke grenzen stelt aan de toewijding van staten aan de internationale rechtsstaat, is het idee van de internationale gemeenschap mogelijk al lang voorbijgestreefd of voorbarig gebleken. Het internationaal recht, zoals belichaamd in de kernbeginselen en instellingen die de basis van die gemeenschap vormen, wordt voortdurend aangevallen, niet alleen door autocratische staten, maar ook door (voormalige) liberale democratieën. In het huidige geopolitieke klimaat worden internationale rechtbanken en tribunalen, de hoeders van het internationaal recht, routinematig geconfronteerd met een schending van hun gezag en een gebrek aan respect voor hun onafhankelijkheid van de rechtspraak. Staten verwaarlozen hun uitspraken en proberen deze te ondermijnen, te controleren of te beperken via bestuursprocessen (bijvoorbeeld budgettaire processen). Bovendien gaan sommige van hen zelfs zo ver dat ze virulente, gepolitiseerde aanvallen uitvoeren, zich bezighouden met surveillance en (cyber)spionage, verlammende sancties opleggen en strafzaken aanspannen tegen rechtbankdirecteuren. Deze agressieve tactieken worden mogelijk gemaakt door de langdurige triomf van het illiberale populisme en de achteruitgang van de rechtsstaat op binnenlands niveau.
De hachelijke situatie van de internationale rechtspraak aanpakken
Dit symposium brengt vooraanstaande professionals en wetenschappers in gesprek over de hachelijke situatie waarin internationale rechtsinstellingen en de internationale rechtsstaat zich op dit kritieke moment bevinden. (Hoe) kunnen Leviathans in toom worden gehouden en kan Justitia effectiever worden beschermd tegen ondermijning van de rechtsstaat - en wiens verantwoordelijkheid is daarvoor? Wat is het verband, indien aanwezig, tussen de gezondheid van de nationale rechtsstaat en de betrokkenheid van staten bij internationale rechtbanken en tribunalen? Welke mechanismen zijn beschikbaar - of moeten nog worden ontwikkeld - om statengedrag dat de internationale rechtsstaat ondermijnt aan te pakken? Welke maatregelen kunnen worden genomen om de aanval op de internationale rechtspraak in wat in wezen een horizontaal, zelfregulerend systeem is, te ontmoedigen en te bestraffen? Hoe kan de internationale rechtsstaat worden (her)bouwd en de wereld worden gered van de rand van totale wetteloosheid?
De Open Universiteit nodigt je van harte uit om op vrijdag 13 juni 2025 met ons in gesprek te gaan over deze kwesties.
Programma
| 12.30 - 13.00 uur | Ontvangst, koffie en thee |
| 13.00 - 13.05 uur | Welkomstwoord door prof. dr. Sergey Vasiliev, Open Universiteit |
| 13.05 - 13.25 uur | Rechter Beti Hohler, Internationaal Strafhof |
| 13.25 - 13.45 uur | Dr. Brianne McGonigle Leyh, universitair hoofddocent, faculteit Rechtsgeleerdheid, Universiteit Utrecht |
| 13.45 - 14.05 uur | Dr. Maria Manolescu, juridisch medewerker, een internationale juridische organisatie in Den Haag |
| 14.05 - 14.25 uur | Dr. Letizia Lo Giacco, universitair docent, faculteit Rechtsgeleerdheid, Universiteit Leiden |
| 14.25 - 15.00 uur | Gesprek en Q&A |
| 15.00 - 16.00 uur | Koffie, thee en vlaai |
| 16.00 - 16.45 uur | Oratie door prof. dr. Sergej Vasiliev 'Justitia en Leviathans: De strijd voor de internationale rechtsstatelijkheid' (in het Nederlands) |
| 17.00 - 19.00 uur | Receptie en buffet, Open Universiteit, restaurant La Cour |
Aanmelden
Het symposium vindt plaats op vrijdag 13 juni 2025 aan de Open Universiteit in Heerlen, gebouw Pretoria. Aanmelden is mogelijk vanaf 29 april 2025 via ou.nl/uitnodiging. Graag aanmelden vóór 5 juni 2025.
Na het symposium vindt om 16.00 uur de inaugurele rede plaats van prof. dr. Sergey Vasiliev, getiteld 'Justitia en Leviathans: De strijd voor de internationale rechtsstatelijkheid' (in het Nederlands). De oratie is te volgen via ou.nl/live.